DENETİMLİ SERBESTLİK
Av. Mustafa Tırtır
Bu madde gereğince verilen kararların işlenen suçla bağlantılı olması gerektiği ifade edilmektedir. Örneğin futbol maçında işlenen bir suçtan dolayı verilen mahkumiyet kararının ertelenmesi neticesinde sanığın belli bir süre, tuttuğu takımın maçına gitmekten yasaklanmasına karar verilebilir .
II) Mükerrirler hakkında uygulanan Denetimli Serbestlik (YTCK 58):
YTCK’nin 51.maddesinde yer alan Denetimli Serbestlik, hapis cezasının ertelenmesi ile birlikte uygulandığı gibi, YTCK’nın 58. maddesi gereğince mükerrirler hakkında da uygulanmaktadır.
Bilindiği üzere 765 sayılı TCK’da tekerrür halinde verilen ceza, hükümle birlikte belirlenen oranlarda arttırılmakta idi. YTCK’ya göre cezanın hükümle arttırılması sistemi tamamen terkedilmiştir. Bunun yerine verilen cezanın CGİK’te yer alan mükerrirlere özgü infaz rejimine göre çektirilmesine karar verilecektir .
YTCK’nın 58.maddesinin 6.fıkrası gereğince, tekerrür hâlinde hükmolunan ceza, mükerrirlere özgü infaz rejimine göre çektirilir. Ayrıca cezanın infazından sonra denetimli serbestlik tedbiri uygulanır. Mahkumiyet kararında cezanın mükkerrirlere özgü infaz rejimine göre çektirileceği ve denetimli serbestlik tedbirine hükmedildiği yer alacaktır. 58. maddede yer alan denetimli serbestlik ile ilgili CGİK hükümlerine atıf yapılmıştır.
CGİK’in “Mükerrirlere özgü infaz rejimi ve Denetimli Serbestlik Tedbiri” başlıklı 108.maddesinin 4. fıkrası gereğince hakim tarafından, mükerrir hakkında cezanın infazının tamamlanmasından sonra başlamak ve bir yıldan az olmamak üzere denetim süresi belirlenir. Yine CGİK’nın 108. maddesinin 6. fıkrası gereğince hakim, denetim süresinin 5 yıla kadar uzatılmasına karar verebilir. Halbuki, YTCK’nın 51. maddesinde belirtilen denetim süresinin üst sınırı en fazla 3 yıl olabilir. Görüldüğü üzere mükerrir hakkında öngörülen denetim süresi daha uzun tutulmuştur.
5. fıkradaki “…tekerrür dolayısıyla belirlenen denetim süresinde, koşullu salıverilmeye ilişkin hükümler uygulanır…” hükmü gereğince, CGİK’in 107.maddesinin 7 ila 15.fıkralarında yer alan Şartla Salıverme’ye ilişkin hükümler tatbik edilecektir.
III) Şartla Salıverilme halinde Denetimli serbestlik (CGİK md. 107) :
YTCK’da yer alan Denetimli Serbestlikten başka, CGİK’da da Denetimli Serbestlik ile ilgili hükümlere rastlamak mümkündür. CGİK’nın 107. maddesinde yer alan Denetimli Serbestlik, hükümlünün şartla salıvermeden faydalanarak tahliye olmasından sonra başlamaktadır. CGİK’nın 107.maddesinin 6. fıkrasına göre, hükümlü şartla salıvermeden faydalanarak tahliye olduktan sonra, hükümlünün tâbi tutulacağı denetim süresi, 107.maddenin 1,2,3,4.maddelerinde belirlenen infaz kurumunda geçirilmesi gereken sürenin yarısı kadar olacaktır. Ancak süreli hapislerde, denetim süresi bihakkın tahliye tarihini geçemez. Denetim süresi içinde belirlenen tedbirlere aykırı davranılması durumunda, şartla salıverme kararı geri alınır ve kalan ceza infaz kurumunda infaz edilmeye başlanır.
107. maddenin 7. fıkrasında, denetim süresinde hükümlünün uyması gereken yükümlülükler; 8. fıkrada 18 yaşından küçüklerin denetim süresinin nasıl geçireceği, 9. fıkrada hükümlünün durumuna göre bir uzman görevlendirileceği ve uzmanın hangi konularda yardımcı olacağı ile ilgili hükümler yer almaktadır. 10. fıkrada ise “hükümlünün kişiliğini ve topluma uyumdaki başarısını göz önünde bulundurarak” her hangi bir yükümlülük belirlenmeden ya da uzman görevlendirilmeden denetim süresinin geçirilebileceği, hatta denetimli serbestlik tedbiri uygulamasının tamamen kaldırabileceği hükmü yer almaktadır.
Yükümlülüklere uymamanın müeyyidesi 12. fıkrada düzenlenmiştir. Bu fıkra gereğince “Şartla Salıverilen hükümlünün, denetim süresinde hapis cezasını gerektiren kasıtlı bir suç işlemesi veya kendisine yüklenen yükümlülüklere, hâkimin uyarısına rağmen, uymamakta ısrar etmesi hâlinde şartla salıverme kararı geri alınır” hükmüne göre belirlenen yükümlülüklere uymayan hükümlünün infaz kurumuna gönderilmesine karar verilir.
CGİK’nın 107. maddesinin 13. fıkrası gereğince, hükümlünün denetim süresi içinde suç işlemesi halinde , suçu işlediği tarihten itibaren; yükümlülüklere aykırı davranması durumunda ise, salıverme kararının geri alınmasının kesinleştiği tarihten itibaren, bihakkın tahliye tarihine kadar cezanın infaz kurumunda çektirilmesine karar verilir. 14. fıkrada denetim süresinin iyi halli olarak geçirilmesi durumunda ceza infaz edilmiş sayılacaktır. 15. fıkranın b bendinde, yükümlülüklere uymama halinde şartla salıverme kararının geri alınacağı belirtilmiştir .
V) Denetimli serbestlik merkezleri :
CGİK’nın 104/1.maddesi gereğince denetimli serbestlik ve yardım merkezleri kurulacağı belirtilmiş, denetimli serbestlik merkezinin görevleri yine bu madde içinde yer almıştır.
Bu maddenin 1.fıkrasına göre; cezaları ertelenen, salıverilen veya haklarında hapis cezası dışında herhangi bir tedbire hükmedilen hükümlülerin toplum içinde izlenmesi, iyileştirilmesi, psiko-sosyal problemlerinin çözülmesi, salıverme sonrası korunması ve yargılanan kişiler hakkında sosyal araştırma raporlarının düzenlenmesi ve mağdurun korunması gibi görevleri yerine getirmek üzere denetimli serbestlik ve yardım merkezleri kurulacaktır.
Maddenin ikinci fıkrası gereğince cezaevinden tahliye olan hükümlülerle ilgili onlara iş sağlanması amacıyla koruma kurulları kurulacaktır. Maddenin son fıkrası gereğince denetimli serbestlik ve yardım merkezleri ile koruma kurullarının kuruluşu, çalışma yöntem ve esasları, ilgili kanununda düzenleneceği hükmü yer almıştır. CGİK’da yer alan bu düzenleme bağlamında 3.7.2005 tarih ve 5402 sayılı Denetimli Serbestlik ve Yardım Merkezleri ile Koruma Kurulları Kanunu ile denetimli serbestlik merkezleri ve koruma kurullarının kuruluş, görev ve çalışmaları belirlenmiştir.
VI) Sonuç :
1 Haziran 2005 tarihinden itibaren YTCK ve CGİK’nın bazı maddelerinde yer alan denetimli serbestlik ile ilgili hükümler bir yenilik olarak ortaya konmuştur. Diğer hukuk sistemlerinden farklı şekilde uygulamada yer bulan Denetimli Serbestlik, cezası ertelenen, cezaevinden şartla salıverilen ve hakkında tekerrür hükümleri uygulanan mahkumun, kanunda belirtilen sürede belirli yükümlülüklere uyması şartı ile, bir uzman yardımı ile topluma uyumunu kolaylaştırmayı amaçlamaktadır. Bu arada iş sahibi olmayan hükümlü, iş sahibi yapılarak, topluma yeniden kazandırılmaya çalışılmaktadır.
Çağdaş Ceza Hukuku’nun vazgeçilemez unsurlarından olan Denetimli Serbestlik, uygulanamadığı takdirde, hükümlünün üzerinde büyük bir baskı aracı olarak kullanılabilir. Dolayısıyla gerek seçilecek olan uzman ve gerekse belirlenen yükümlülükler, hükümlünün kişiliği dikkate alınarak belirlenmeli, fayda görmediği anlaşıldığı takdirde değiştirilmelidir. Denetimli serbestlik merkezleri ve koruma kurullarının bu tedbirlerin uygulanmasında önemli bir yere sahip olduğu unutulmamalıdır.