DENETİMLİ SERBESTLİK
Av. Mustafa Tırtır
Bilindiği üzere 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu ile Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun , 1 Haziran 2005 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Denetimli Serbestlik ile ilgili hükümler, YTCK’nın 51, 58.maddelerinde ve CGİK’nin 107.maddesinde yer almaktadır. Bu hükümleri üç ana başlık altında toplamak mümkündür.
I) Erteleme kararı ile hükmedilen Denetimli Serbestlik (YTCK 51m.) : II) Mükerrirler hakkında uygulanan Denetimli Serbestlik (YTCK 58m.) : III) Şartla Salıverilme halinde uygulanan Denetimli Serbestlik (CGİK 107m. ):
I) Erteleme kararı ile hükmedilen Denetimli Serbestlik (YTCK 51 m. )
Denetimli Serbestlik ile ilgili açıklamalarımıza geçmeden önce YTCK’nın 51. maddesinde yer alan hapis cezasının ertelenmesi, ertelemenin şartları ve şarta bağlanan erteleme kurumunu açıklamak konumuz açısından yararlı olacaktır.
647 sayılı Ceza İnfaz Kanunu’nun 6.maddesi gereğince, 1 yıla kadar ağır hapis ve 2 yıla kadar hapis cezaları ertelenmekte idi . 5237 sayılı TCK ile hem erteleme sistemi, hem de hapis cezalarına ilişkin ağır hapis ve hapis cezası şeklindeki ayrım kaldırılmıştır.
YTCK’nın 51.maddesi’ne göre; işlediği suçtan dolayı iki yıl veya daha az süreyle hapis cezasına mahkûm edilen kişinin cezası ertelenebilecektir. Ancak fiili işlediği sırada on sekiz yaşını doldurmamış veya altmış beş yaşını bitirmiş olan kişilere verilen üç yıla kadar hapis cezasının ertelenebilmesi mümkündür. Bunun yanında belirtilen maddede hükmedilen hapis cezasının ertelenmesi için bazı şartlar aranmış, hatta yine bu maddede erteleme kararının belli şartlara bağlanabileceği açıkça ortaya konmuştur.
A) Ertelemenin şartları :
YTCK’nın 51.maddesi ile 647 sayılı CİK’da yer alan ertelemenin kolaylaştırıldığını belirtmek mümkündür. YTCK’nın 51. maddesinde öngörülen şartlardan ilki kişinin daha önce kasıtlı bir suçtan dolayı üç aydan fazla hapis cezasına mahkûm edilmemiş olması; İkincisi ise, kişinin suçu işledikten sonra yargılama aşamasında gösterdiği pişmanlık dolayısıyla tekrar suç işlemeyeceği konusunda mahkemede vicdani bir kanaatin oluşmasıdır.
647 sayılı CİK’nun 6. maddesine göre ise, erteleme kararı için, kişinin Adliye Mahkemeleri tarafından para cezasından başka bir ceza almamış olması şartı aranmakta idi. YTCK’nın 51.maddesi ise bu sınırı genişletmiş, daha önce alınan 3 aya kadar hapis cezasının erteleme için engel teşkil etmeyeceğini ortaya koymuştur.
B) Şarta bağlı erteleme :
Bir hükmün ertelenebilmesi için, yukarıda sayılan iki şartın varlığı her olayda aranacaktır. Bu sayılan şartların yanında mahkeme, gerekli gördüğü takdirde, bazı şartları ileri sürerek şarta bağlı olarak erteleme kararı verebilecektir. Hakim tarafından belirtilen şart gerçekleşinceye kadar verilen ceza, infaz kurumunda çektirilecek, şart yerine getirildiği anda, hakim kararı ile hükümlünün infaz kurumundan salıverilmesine karar verilecektir.
YTCK’nın 51/2.maddesinde tahdidi olarak sayılan bu şartlar ;
i) Mağdurun uğradığı zararın aynen iadesi, suçtan önceki hâle getirme veya tazmin suretiyle zararın tamamen giderilmesi,
ii) Kamunun uğradığı zararın aynen iadesi, suçtan önceki hâle getirme veya tazmin suretiyle zararın tamamen giderilmesi, şeklindedir.
Madde metninde şart olarak belirtilen husus, daha çok bir zararın iadesi ya da giderilmesi şeklindedir. Mağdurun ya da kamunun uğradığı zararın giderilmesi, son yıllarda başvurulan bir yöntem olarak ortaya çıkmaktadır. Bu durum “onarıcı adalet” olarak tanımlanmaktadır . Dikkat edileceği üzere, uğranılan zararın tazmini ile ilgili sanığın rızası aranmamaktadır. Ancak hakim tarafından uğranılan zararın giderilmesi hususunda karar verileceği zaman suçlunun ekonomik durumu göz önünde bulundurulmalıdır.
C) Ertelemenin düşmesi ve sonuçları :
Verilen cezanın ertelenmesi neticesinde hükümlünün bazı yükümlülüklere uyması ve belirlenen denetim süresi içinde kasıtlı bir suç işlememesi gerekmektedir. Denetim süresi içinde kasıtlı bir suç işleyen veya kendisine yüklenen yükümlülüklere, hâkimin uyarısına rağmen, uymamakta ısrar eden hükümlünün ertelenen cezasının kısmen veya tamamen infaz kurumunda çektirilmesine karar verilecektir. Denetim süresinde kasıtlı bir suç işlenmediği ve belirlenen yükümlülüklere uygun veya iyi hâlli olarak geçirildiği takdirde, ceza infaz edilmiş sayılacaktır. Ertelemenin düşmesi için işleniş tarihi itibari ile ikinci suçun deneme süresi içinde yer alması yeterli görülmüş, mahkumiyet hükmünün deneme devresi içinde olması aranmamıştır. Yurtdışında işlenen suçun Türkiye’de kovuşturulması mümkünse, erteleme kararı düşecektir. Dolayısıyla erteleme kurumu, şartlı af olmaktan çıkarılıp, infaz kurumu haline getirilmiştir. Doktrinde bu düzenlemenin ertelemenin amacıyla bağdaşmadığı belirtilmiştir .